In search of “Franciscan” Brazil: memory and territorialization in Friar António Maria Jaboatão’s Orbe Seraphico Brasilico (1761)

Authors

  • Zulmira C. Santos Faculty of Arts, University of Porto/CITCEM

DOI:

https://doi.org/10.3989/chdj.2016.016

Keywords:

Franciscan historiography, Evangelization of Brazil, “Franciscan” territories

Abstract


The main objective of this article is the study of the chronicle Orbe Serafico Novo Brazilico, by the Franciscan Friar Antonio Maria Jaboatão. The article attempts to study the ways in which the chronicle’s textual organization contributes towards a ‘Franciscanization’ of Brazil, at a time when the Society of Jesus, having been expelled from Portugal in 1759, found itself in a very difficult situation. Even though the idea of a “Franciscan World” has its roots in much older models, Friar Jaboatao’s chronicle presents a model of evangelization different from that of the Society of Jesus. He emphasizes the territorial dimension by creating a “geography” of Franciscan churches and convents, thus symbolically appropriating the Brazilian territory.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Almeida, Marcos António de (2012) "L'Orbe Serafico, Novo Brasilico": Jaboatão et les franciscains à Pernambouc au XVIIIe siècle. PhD. Thesis in Modern History. École des Hautes Études en Sciences Sociales, Paris.

Almeida, André Ferrand de (2005) "The organisation of the jesuit mission of Maranhão in the seventeenth century: António Vieira and the shaping of a missionary project". Archivum Historicum Societatis Iesu, 74: 91-118.

Almeida, André Ferrand de (2001), A formação do espaço brasileiro e o projeto do Novo Atlas da América Portuguesa: 1713-1748. Lisboa: CCNDP

Alves, Jorge Santos (ed.) (2010) Fernão Mendes Pinto and the Peregrinação: studies, restored Portuguese text, notes and indexes. Fundação Oriente, Lisbon.

Amorim, Maria Adelina (2005) Os Franciscanos no Maranhão e Grão Pará. Missão e Cultura na primeira metade de Seiscentos. Centro de Estudos de História Religiosa/Universidade Católica Portuguesa, Lisbon.

Artifoni, Edoardo and Torre, Angelo (eds.) (1996) Erudizione e fonti, special issue of Quaderni Storici, 31 (93): 511-708 .

Bethencourt, Francisco and Chaudhuri, Kirti (eds.) (1998) História da Expansão Portuguesa, 5 vols. Temas e Debates, Lisbon.

Bettendorf, João Pedro (1990) Crônica da missão dos padres da Companhia de Jesus no Estado do Maranhão. Fundação Cultural do Pará Tancredo Neves: Secretaria do Estado da Cultura, Belém.

Biedermann, Zóltan (2014) "El espacio sujeto al tiempo en la cronística franciscana: una relectura de la 'Conquista Espiritual do Oriente' de Fr. Paulo da Trindade". Cuadernos de Historia Moderna. Anejos, XIII: 221-242

Boadas Llavat, Agustí (2002) "La filosofia de la historia en el siglo XVI: el caso de Marcos de Lisboa y Espana". In Frei Marcos de Lisboa Cronista franciscano e bispo do Porto. Faculdade de Letras, Porto: 161-184 (Revista da Faculdade de Letras, Anexo XII).

Ca-izares-Esguerra, J. (2008) Cómo escribir la historia del Nuevo Mundo. S.L. Fondo de Cultura Economica de España

Carvalho, José Adriano de Freitas (1991) "Conquistar e profetizar em Portugal dos fins do seculo XIV aos meados do seculo XVI. Introdução a umprojecto". Revista de Historia, 11: 65-94.

Carvalho, José Adriano de Freitas (2001) "As Crónicas da Ordem dos Frades Menores de Fr. Marcos de Lisboa ou a história de um triunfo anunciado". In Quando os frades faziam história. De Marcos de Lisboa a Simão de Vasconcellos, edited by José Adriano de Freitas Carvalho. CIUHE, Porto: 9-81.

Cavalotto, Stefano (2009) Santi nella Riforma: da Erasmo a Lutero. Viella, Roma.

Conceição, Apolinário da (1732) Primazia Serafica na Região da America. Na Officina de António de Sousa da Sylva, Lisbon.

Correia, Pedro Lage Reis (2001) "Alessandro Valignano Attitude Towards Jesuit and Franciscan Concepts of Evangelization in Japan (1587-1597)". Bulletin of Portuguese / Japanese Studies, 2: 79-108.

Costa, João Paulo de Oliveira; Rodrigues, José Damião and Oliveira, Pedro Aires (2014) História da Expansão e do Império Português. Esfera dos Livros, Lisbon.

Curto, Diogo Ramada (1998) "As práticas de escrita". In História da expansão portuguesa. O Brasil na balança do Império (1697-1808), edited by Francisco Bethencourt and Kirti Chaudhuri. Temas e Debates, Lisbon.

Deus, Jacinto de (1690) Vergel de plantas e flores da Província da Madre de Deus dos Capuchos Reformados. Miguel Deslandes, Lisbon.

Fardilha, Luís de Sá (2001) "Uma introducão a Historia Seraphica (…) na Provincia de Portugal". In Quando os frades faziam História edited by José Adriano de Freitas Carvalho. CIHUE, Porto: 103-119.

Faria, Patrícia Souza de (2011) "O sangue e a fé: escrita e identidade de franciscanos nascidos em espaços coloniais ibéricos (Lima e Índia Portuguesa, século XVII)". Estudos Ibero-Americanos, 37 (1): 27-45.

Faria, Patrícia Souza de (2013) A Conquista das almas do Oriente: franciscanos, catolicismo e poder colonial português em Goa (1540-1760). Letras, Rio de Janeiro.

Gruzinski, Serge (2012) L'Aigle et le Dragon. Arthème Fayard, Paris. (Portuguese translation with foreword by Diogo Ramada Curto: Lisbon: Edições 70, 2015).

Gubernatis, Dominique de (1682-1685) Orbis Seraphicus historia de tribus ordinibus a seraphico patriarcha S. Francisco Institutis, deque eorum Progressibus, & Honoribus per Quatuor Mundi Partes, scilicet Europam, Asiam, Aphricam, & Americam, In obsequium Iesun Christi, & Ecclesiae Romanae, arque in Fidei Catholicae defensionem, & dilatationem reportatis, per Fr. Dominicum de Gubernatis a Sospitello Ordinis Minorum de Strictiori Observantia ex Reformata Provincia Divi Thomae Apostoli totius Ordinis Chornologum descripta. Tomus Primus. Typis Stephani Caballi, Rome.

Holanda, Sérgio Buarque de (1992) A visão do Paraíso. Os Motivos edênicos no Descobrimento e Colonização do Brasil, 5th ed. Ed. Brasiliense, São Paulo.

Ilha, Manuel da (1975) Narrativa da Custódia de Santo António do Brasil (1584-1621). Bilingual edition, translated from the original Latin manuscript with commentary by Fr. Ildefonso da Silveira. Vozes, Petrópolis.

Jaboatão, António Maria (1761) Orbe Seráfico Novo Brasilico, ou Chronica dos Frades Menores da Província do Brasil. Officina de António Vicente da Silva, Lisbon.

Jaboatão, António Maria (1858) Orbe seráfico Novo brasílico or Chronica dos frades menores. Parte Segunda (inédita). Vol. 1. Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, Rio de Janeiro.

Kantor, Íris (2004) Esquecidos e Renascidos. Historiografía acadêmica luso-americana, 1724-1759. Hucitec, São Paulo- Salvador.

Luongo, Gennaro (2000) Erudizione e devozione. Le Raccolte di Vite dei santi in età moderna e contemporanea. Viella, Roma. PMCid:PMC3301823

Monteiro, Nuno Gonçalo (2006) D.José. Círculo de Leitores, Lisbon.

Nelles, Paul (2014) "Chancillería en colegio: la producción y circulación de papeles jesuitas en el siglo XVI". Cuadernos de Historia Moderna. Anejos, XIII: 49-70. https://doi.org/10.5209/rev_chmo.2014.46789

Neumann, Eduardo (2004) "'Mientras volaban correos por los pueblos': autogoverno e práticas letradas nas missões guaranis – século XVII". Horizontes Antropológicos, 22: 93-119. https://doi.org/10.1590/s0104-71832004000200005

Osswald, Maria Cristina (2008) "Aspectos de devoção e iconografia dos Quarenta Mártires do Brasil entre os séculos XVI e XIX". Via Spiritus, 15: 249-268.

Pacheco, Moreno Laborda (2013) "A magoa de ver hir esquecendo…". Escrita conventual feminina no Portugal do século XVII. PhD. Thesis in Social History. Universidade Federal da Bahia, Salvador.

Palomo, Federico (2014) "Conexiones atlánticas: Fr. Apolinário da Conceição, la erudición religiosa y el mundo del impreso en Portugal y la América portuguesa durante el siglo XVIII". Cuadernos de Historia Moderna. Anejos, XIII: 111-137. https://doi.org/10.5209/rev_chmo.2014.46794

Pellegrino, Bruno (ed.) (2009) Ordini religiosi, santi e culti tra Europa, Mediterraneo e Nuovo Mondo. 2 vols. Congedo, Lecce.

Ramos, Luís A. de Oliveira (2001) "Introduction and texts". In Simão de Vasconcellos, Notícias curiosas e necessárias das cousas do Brasil, edited by Simão de Vasconcellos and Luís A de Oliveira Ramos. Comissão Nacional dos Descobrimentos Portugueses, Lisbon.

Santos, Manuel dos (O. Cister) (1710) Alcobaça Illustrada. Noticias, e Historia dos Mosteiros, e Monges insignes Cistercienses da Congregação de S. Maria de Alcobaça da Ordem de S. Bernardo nestes Reinos de Portugal, e Algarves. Parte. 1. Contém a Fundação, progressos gloriosos, Privilegios, Regalias, e Jurisdiçoens do Real Mosteiro de Alcobaça, Cabeça da Congregação no tempo de seus Abbades perpetuos, e Administradores Cõmendatarios até a morte do Cardeal D. Henrique, com muitas noticias antigas, e modernas do Reino, e Serenissimos Reys de Portugal. Por Bento Secco Ferreira, Coimbra.

Santos, Zulmira (2001) "Em busca do paraíso perdido: a Chronica da Companhia de Jesu do Estado do Brasil de Simão de Vasconcellos, S.J.". In Quando os frades faziam História, edited by José Adriano de Freitas Carvalho. CIHUE, Porto: 145-178. PMid:11705197

Santos, Zulmira (2008) "A literatura 'hagiográfica' no Brasil do tempo do Padre António Vieira: da Chronica da Companhia de Jesu do Estado do Brasil e do que obrarão seus filhos nesta parte do Novo Mundo (1663) às biografias devotas de Simão de Vasconcellos". Românica, 17: 151-166.

Sanz Hermida, Jacobo (2001) "La continuación de las Crónicas franciscanas de Marcos de Lisboa: fray António Daza y la Quarta parte de la Chronica General (Valladolid, 1611)". In Quando os frades faziam História, edited by José Adriano de Freitas Carvalho. CIHUE, Porto: 83-92.

Soledade, Fernando da (1705) Historia Serafica. Volume III. Por Manoel e Jozé Lopes Ferreira, Lisbon.

Torre, Angelo (2011) Luoghi. La produzione di località in età moderna e contemporânea. Donzelli, Roma.

Torres Olleta, María Gabriela (2009) Redes Iconográficas. San Francisco Xavier en la cultura visual do Barroco. Iberoamericana, Madrid.

Trias Folch, Luísa (1999) "O milenarismo no Novo Mundo: Jerónimo de Mendieta, Gonzalo Tenório e António Vieira". In Terceiro Centenário da Morte do Padre António Vieira – Congresso Internacional – Actas. Universidade Católica Portuguesa, Braga: II, 995-1008.

Trindade, Paulo da (1962) Conquista Espiritual do Oriente. Introduction and notes by Lopes, F. Félix. (3 vols.). Centro de Estudos Históricos Ultramarinos, Lisbon.

Vasconcellos, P.e Simão de (S.J.) (1663), Chronica da Companhia de Jesu do Estado do Brasil: E do que obrarão seus filhos nesta parte do Novo Mundo. Tomo primeiro da entrada da Companhia de Jesu nas partes do Brasil & dos fundamentos que nellas lançarão, & continuàrão seus Religiosos em quanto alli trabalhou o Padre Manoel da Nobrega Fundador, & primeiro Provincial desta Provincia, com sua vida e morte digna de memoria: e alguas noticias antecedentes curiosas, & necessarias das cousas daquelle Estado, pello Padre Simão de Vasconcellos da mesma Companhia. Natural da Cidade do Porto, Lente que foi da Sagrada Theologia, 6 Provincial do dito Estado. Officina de Henrique Valente de Oliveira Impressor del Rey N. S., Lisbon.

Xavier, Ângela Barreto (2005) "David contra Golias na Goa seiscentista e setecentista. Escrita identitária e colonização interna". Ler História, 49: 107-143.

Xavier, Ângela Barreto (2008) A Invenção de Goa. Poder Imperial e Conversões Culturais nos séculos XVI e XVII. Imprensa de Ciências Sociais, Lisbon.

Xavier, Ângela Barreto (2014) "Frei Miguel da Purificação entre Madrid y Roma. Relato del viaje a Europa de un franciscano portugués nacido en la India". In Cuadernos de Historia Moderna. Anejos, XIII: 87-110.

Zupanov, Ines G. (2005) "Curar o corpo, sarar a alma: a missão médica jesuíta na Índia do século XVI". Oriente, 11: 3-19.

Published

2016-12-30

How to Cite

Santos, Z. C. (2016). In search of “Franciscan” Brazil: memory and territorialization in Friar António Maria Jaboatão’s Orbe Seraphico Brasilico (1761). Culture &Amp; History Digital Journal, 5(2), e016. https://doi.org/10.3989/chdj.2016.016

Issue

Section

Dossier